स्वाध्याय प्रश्नोत्तरे इ 7 वी सामन्य विज्ञान 6. भौतिक राशींचे मापन

स्वाध्याय प्रश्नोत्तरे इ 7 वी सामन्य विज्ञान 6. भौतिक राशींचे मापन

प्रश्न 1. रिक्त जागा भरा:
(1) भौतिक प्रमाणांची परिमाण करण्यासाठी मूल्ये आणि एकके वापरतात.
(२) वस्तुमानावर कार्य करणाऱ्या गुरुत्वाकर्षण शक्तीच्या प्रमाणाला वजन म्हणतात.
(3) हलवणे म्हणजे अंतर आणि वेळेचे गुणोत्तर.
(4) फाउंडेशनची रक्कम कधीही बदलू नये.
(५) सिस्टर्म इंटरनॅशनल, सात तळांवर आधारित युनिट्सची आंतरराष्ट्रीय प्रणाली सध्या जगभरात वापरली जाते.
प्रश्न 2. काही विधाने एका चुकीच्या शब्दाने दिली आहेत. शब्द बदलून विधान दुरुस्त करा:
(1) लांबी एक वेक्टर प्रमाण आहे.
उत्तर – रस्त्याची लांबी एक स्केलर आहे
(२) पदार्थाच्या वस्तुमानाला खंड म्हणतात.
पदार्थाच्या वस्तुमानाला वस्तुमान म्हणतात.
(3) वस्तुमान हे वेक्टर प्रमाण आहे, तर वजन एक स्केलर प्रमाण आहे.
उत्तर मास एक स्केलर प्रमाण आहे, तर वजन एक वेक्टर प्रमाण आहे
(4) एमकेएस सेंटीमीटरमध्ये लांबी, ग्रॅममध्ये वस्तुमान आणि सेकंदात वेळ मोजते. मोजा.
उत्तर: एमकेएस मीटरमध्ये लांबी, किलोग्रॅममध्ये वस्तुमान आणि सेकंदात वेळ मोजते.
(5) लोह आणि अॅल्युमिनियम मिश्रधातूचा एक भव्य सिलेंडर पॅरिसमधील आंतरराष्ट्रीय वजने संस्थेत ठेवण्यात आला आहे.
A. पॅरिसमधील इंटरनॅशनल वेट्स आणि मेझर्स इन्स्टिट्यूटमध्ये प्लॅटिनम-इरिडियम कॉम्पोझिटचा एक भव्य सिलेंडर ठेवलेला आहे.
(6) इजिप्तमध्ये माणसाच्या कोपऱ्यापासून मधल्या बोटाच्या टोकापर्यंतच्या अंतराला ‘वीट’ असे म्हणतात. उत्तर इजिप्तमध्ये माणसाच्या कोपऱ्यापासून मधल्या बोटाच्या टोकापर्यंतच्या अंतराला ‘क्विबिट’ असे म्हणतात.

जोड्या जुळवा
उत्तरे
1) वेग मीटर / सेकंद
2) क्षेत्र चौरस मीटर
3) व्हॉल्यूम लिटर –
4) मास किलोग्राम –
5) घनता किलो / क्यूबिक मीटर –

उत्तरे
(1) एमकेएस किलोग्राम –
(2) विस्थापन वेक्टर –
(3) हाताचा अंदाजे आकार –
(4) मीटर – प्रमाणित मोजमाप
(5) टाइम बेस रक्कम – *
प्रश्न 4. उदाहरणासह स्पष्ट करा:
(1) स्केलर प्रमाण.
उत्तर: स्केल केवळ परिमाणांच्या मदतीने पूर्णपणे व्यक्त केले जाऊ शकतात. उदाहरणार्थ, लांबी, वस्तुमान, क्षेत्रफळ, तापमान, घनता, कालावधी, कार्य इत्यादींचे प्रमाण व्यक्त करण्यासाठी, फक्त मापदंड म्हणजे मूल्य आणि एकक वापरले जाते. यात दिशा समाविष्ट नाही.
(2) वेक्टर बेरीज.
उत्तर: वेक्टर प्रमाण परिमाण आणि दिशानिर्देशांच्या मदतीने पूर्णपणे व्यक्त केले जाऊ शकते. विस्थापन, वेग हे वेक्टर आहेत. उदाहरणार्थ, (1) (1) 20 किमी उत्तर विस्थापन आणि (i) 20 किमी पूर्व विस्थापन यामध्ये फरक आहे. येथे अंतर समान आहे परंतु विस्थापनाची दिशा भाग (i) मध्ये भिन्न आहे. (2) (i) आकाशात ताशी 500 किमी वेगाने फिरणारे विमान आणि आकाशात 500 किमी प्रति तास वेगाने फिरणारे विमान यात फरक आहे. येथे गती समान आहे परंतु गतीची दिशा भाग (i) मध्ये भिन्न आहे.

प्रश्न 5. खालील प्रश्नांची उत्तरे तुमच्या स्वतःच्या शब्दात लिहा:
1) प्रत्येक ग्रहावर एकाच वस्तूचे वजन वेगवेगळे का असते?
उत्तर: एखाद्या वस्तूवर कार्य करणाऱ्या गुरुत्वाकर्षण शक्तीच्या प्रमाणाला वस्तूचे वजन म्हणतात. गुरुत्वाकर्षण शक्ती ज्याद्वारे पृथ्वी एखाद्या वस्तूला त्याच्या केंद्राकडे आकर्षित करते त्याला पृथ्वीवरील त्या वस्तूचे वजन म्हणतात. ग्रहावरील गुरुत्वाकर्षण वेगळे आहे. तर एकाच वस्तूचे वजन वेगवेगळ्या ग्रहांवर वेगवेगळे असते.
(2) दैनंदिन जीवनात अचूक मापन करताना तुम्ही कोणती काळजी घेता?
उत्तर: (1) कोणतेही मापन करताना योग्य साइनचा वापर केला पाहिजे, (2) ही साधने योग्य रीतीने वापरली पाहिजेत. (3) आपण घेत असलेल्या वस्तू मानक मापनाद्वारे योग्यरित्या मोजल्या गेल्या आहेत याची खात्री करा. (४) दुकानदार, भाजीपाला उत्पादक वगैरे कोणते तराजू वापरतात, त्यांना प्रमाणित केल्याची छाप आहे का, तराजू आणि त्याचे काटे स्थिर आहेत का. तराजूच्या तराजूचे सर्व पैलू खरेदीच्या वेळी तपासले पाहिजेत. (5) वापरलेली तराजू योग्य असावी.
(3) वस्तुमान आणि वजन यात काय फरक आहे?
उत्तर:
वस्तुमान
1 पदार्थाच्या वस्तुमानाला वस्तुमान म्हणतात.
2 मास एक स्केलर प्रमाण आहे.

3. वस्तुमान सर्व बाबतीत तितकेच भरते.
   वजन
4. एखाद्या वस्तूवर कार्य करणाऱ्या गुरुत्वाकर्षण शक्तीच्या प्रमाणाला वस्तूचे वजन म्हणतात.
   2 वजन हे एक वेक्टर प्रमाण आहे.
5. वजन वेगवेगळ्या परिस्थितींमध्ये आणि वेगवेगळ्या ठिकाणी बदलते.

(4) मोजमापात आढळलेली त्रुटी उदाहरणाच्या मदतीने स्पष्ट करा.
उत्तर: मोजमापात लक्षणीय त्रुटी आढळतात
(A) योग्य साधने न वापरणे. (1) कधीकधी भाजीपाला उत्पादक किंवा दुकानदार मानक वजन वापरत नाहीत. त्याऐवजी दगड किंवा तत्सम साधने. त्यामुळे ते करत असलेले वजन बदलते. (2) कधीकधी तराजू व्यवस्थित काम करत नाही (3) पेट्रोल किंवा डिझेल खरेदी करताना निर्देशकांची योग्य काळजी घेतली जात नाही.
(ब) साधनांचा योग्य वापर न करणे. (1) दैनंदिन जीवनात मोजण्याचे साधन जसे की तराजू, कातडयाचा पायवाट, मोजण्याचे टेप, विविध वजन, दूध मोजण्याचे तराजू इत्यादी योग्यरित्या वापरली जात नाहीत. (२) मोजमाप करताना तराजूचा काटा फेरफार करून वापरला जातो. (3) धाग्यातून कापड मोजताना, ते योग्यरित्या मोजले जात नाही. ग्राहकाने वरील गोष्टींची विशेष काळजी घ्यावी आणि आपली फसवणूक झाल्यास ती दूर जाणार नाही याची काळजी घ्यावी.
(5) अचूक मोजमाप आणि त्यासाठी वापरल्या जाणाऱ्या साधनांची गरज स्पष्ट करा.
उत्तर: अचूक मापनाची गरज खालील घटकांवर अवलंबून असते: