स्वाध्याय प्रश्नोत्तरे सामान्य विज्ञान 7. गती बल कार्य
प्रश्न. रिक्त जागेत कंसात योग्य पर्याय लिहा:
(स्थिर, शून्य, बदलणे, एकसमान, विस्थापन, वेग, गती, प्रवेग, स्थिर परंतु शून्य नाही, वाढणे, वेगाने, दिशेने.)
उत्तरे सांगा
(1) जर एखादी वस्तू वेळेच्या अंतराने प्रवास करते, तर त्या वस्तूची गती एकसमान असते.
(२) जर एखादी वस्तू एकसमान वेगाने प्रवास करते, तर त्याचा प्रवेग शून्य असतो.
(3) चला, हे चिन्ह स्केलर चिन्ह आहे.
वेग
(5) जेव्हा ऑब्जेक्ट सुरुवातीच्या बिंदूवर परत येतो, तेव्हा त्याचे विस्थापन शून्य असते
(6) वेगात आयाम आणि दिशा दोन्ही असतात.
(7) प्रवेग म्हणजे काळाच्या संबंधात वेगात होणारा बदल.
Q2. खालील विधाने चुकीची किंवा बरोबर असल्याचे सांगून चुकीचे विधान दुरुस्त करा: पुन्हा लिहा:
(1) ऑब्जेक्टचा एकसमान गोलाकार हालचाल असताना ऑब्जेक्टचा प्रवेग बदलत नाही.
उत्तर: – चुकीचे. (ऑब्जेक्टची एकसमान गोलाकार हालचाल असताना ऑब्जेक्टच्या प्रवेगची दिशा सतत बदलत असते.)
(२) एखाद्या वस्तूच्या विस्थापनाचे प्रमाण आणि ऑब्जेक्टने व्यापलेले अंतर नेहमी दिलेल्या कालावधीत सारखेच असतात.
उत्तर – त्रुटी, (ऑब्जेक्टच्या वेगाची दिशा बदलल्याशिवाय, ऑब्जेक्टच्या विस्थापनची मात्रा आणि ऑब्जेक्टने व्यापलेले अंतर दिलेल्या कालावधीत समान आहेत.)
(3) प्रवेगची दिशा गतीच्या दिशेच्या विरुद्ध असू शकते. – ते बरोबर आहे.
(4) प्रवेग गतीला लंब असू शकतो.- बरोबर.
(५) अवतारवानाला आयाम आणि दिशा दोन्ही आहेत. – ते बरोबर आहे.
(6) एखाद्या वस्तूचा सरासरी वेग शून्य असू शकतो. ते बरोबर आहे.
प्रश्न – प्रवेग, शक्ती, वेग, हालचाल हे वेगवेगळे घटक ओळखा.
उत्तर: चाल (चाळ एक स्केलर चिन्ह आहे; प्रवेग, शक्ती आणि वेग ही वेक्टर चिन्हे आहेत.)
प्रश्न- खालील प्रश्नांची उत्तरे एका वाक्यात लिहा:
(1) शक्ती व्यक्त करण्यासाठी कोणते घटक आवश्यक आहेत?
उत्तर: शक्ती व्यक्त करण्यासाठी, शक्तीचे प्रमाण आणि दिशा सांगावी लागते.
(2) एखाद्या गतिमान वस्तूला त्याच्या हालचालीच्या दिशेने लागू केल्यास काय होते?
उत्तर: एखाद्या वस्तूवर त्याच्या हालचालीच्या दिशेने बल लागू केल्यास त्याची गती वाढते.
(3) एखाद्या वस्तूला त्याच्या हालचालीच्या विरुद्ध दिशेने जबरदस्ती केली तर काय होते?
उत्तर: जर वस्तूवर त्याच्या गतीच्या विरुद्ध दिशेने शक्ती लागू केली तर त्याची गती कमी होते.
प्रश्न. शक्ती, क्रिया, विस्थापन, वेग, प्रवेग, अंतर या विविध संकल्पना आपल्या शब्दात दैनंदिन जीवनातील उदाहरणांसह स्पष्ट करा.
उत्तर:
आपल्या दैनंदिन जीवनात अनेक उपक्रम शक्ती वापरून केले जातात. उदा., सामान उचलणे, वाहनाला धक्का देणे, खालच्या मजल्यावरून वरच्या मजल्यावर वस्तू हलवणे इ.
F = बलाने केलेली क्रिया w = F × s वर वस्तूच्या दिशेने वस्तूचे विस्थापन आहे.
बळाचा वापर करून काही अंतरासाठी हँडकार्टला धक्का देऊन काम केले जाते. तुमची बॅकपॅक उचलणे आणि शाळेत नेणे हे रोजचे काम आहे. घरापासून शाळेपर्यंत एक विशिष्ट अंतर कापले जाते, यावेळी घरापासून शाळेपर्यंतचे विस्थापन आहे. त्यावेळी आपण वेग बदलत असतो. वाहनाचा वापर करतानाही आपण विशिष्ट वेगाने विशिष्ट अंतर कापतो. ही वाहने सहसा एकाच वेगाने जात नाहीत. वाहनाचा वेग वाढल्यास प्रवेग घन असतो, तर ब्रेक दाबून वेग कमी झाल्यास प्रवेग नकारात्मक असतो.
प्रश्न आकृतीचे निरीक्षण करा आणि प्रश्नांची उत्तरे द्या:
सचिन आणि समीर हे मोटारसायकलवरून हे ठिकाण सोडून गेले. B च्या काट्याकडे वळताना, C येथे काम करत, तो CD द्वारे D च्या काट्यावर आला आणि नंतर E पर्यंत पोहोचला. त्यांना एकूण 1 तास लागला. त्यांचे प्रत्यक्ष कट-ऑफ अंतर आणि A ते E पर्यंत विस्थापन शोधा. त्यातून काढा. AE च्या दिशेने A पासून E पर्यंत त्यांची गती किती होती? या वेगाला सरासरी वेग म्हणता येईल का?
उत्तर: सचिन आणि समीरने व्यापलेले अंतर:
A → B (3 किमी), B → C (4 किमी), C → D (5 किमी), D → E (3 किमी).
एकूण अंतर: 3 + 4 + 5 + 3 = 15 किमी
वास्तविक कट अंतर = 15 किमी
एकूण विस्थापन: A ते E = 3 + 3 + 3 = 9 किमी
एकूण विस्थापन = 9 किमी
वेग = अंतर / वेळ = 15 किमी / 1 तास (तास) = 15 किमी / ता
वेग = विस्थापन / वेळ = 9 किमी / 1 तास (तास = 9 किमी / ता)
A पासून E पर्यंत वेग = 15 किमी / ता
याला सरासरी वेग म्हणता येईल.
प्रश्न – योग्य जोडी जुळवा
उत्तरे
A B C
वर्क ज्वेल आर्ग
बॉल न्यूटन जेवण
विस्थापन मीटर सेमी
प्रश्न. वायरवर बसलेला पक्षी दूर उडतो आणि आपल्या सीटवर परततो. कृपया त्याने एका अंतरात कापलेले एकूण अंतर आणि त्याचे विस्थापन स्पष्ट करा.
उत्तर त्याने गर्डरमध्ये कापलेले अंतर त्या वक्र मार्गाच्या लांबीइतके आहे. पक्षी ज्या ठिकाणी बसला आहे त्याच ठिकाणाहून परत येणे म्हणजे त्याचा विस्थापन शून्य आहे.
प्रश्न. व्याख्या लिहा आणि त्या रकमेच्या SI आणि CGS ची एकके लिहा.
(1) अंतर आणि विस्थापन.
उत्तर: दोन बिंदूंमधील ऑब्जेक्टची गती लक्षात घेता: (१) अंतर हा त्या दोन बिंदूंच्या दरम्यान फिरत असताना ऑब्जेक्टने घेतलेला मार्ग म्हणजे डायरेक्ट मार्गाची लांबी